De logistiek staat onder druk door capaciteitstekorten, strengere regels en toenemende criminaliteit, terwijl duurzaamheid en efficiëntie urgenter worden. Tijdens de BDI Summit werd duidelijk hoe digitalisering en federatief datadelen met nieuwe it-architecturen aanleverketens slimmer, veiliger en veerkrachtiger maken.
Tekst: Mels Dees Beeld: SHUTTERSTOCK/BDI SUMMIT
De Basic Data Infrastructure (BDI) is een raamwerk dat ontwikkeld is vanuit de logistieke sector. Data blijven volgens dit raamwerk altijd bij de bron, maar kunnen via gemeenschappelijke afspraken en standaarden worden uitgewisseld. Tijdens de BDI Summit in Delft bespraken logistieke it-professionals, gebruikers en beleidsmakers kansen én uitdagingen van digitalisering in de logistiek. Zes duidelijke trends kwamen naar voren.
1 Verbinding tussen fysiek en digitaal
Een van de kernprincipes van BDI is dat digitale uitwisseling altijd is verankerd in fysieke processen. Steven Schouten, product owner BDI, verwoordde het als volgt: ‘Goederen verplaatsen zich al elke dag van A naar B. Wij zorgen er alleen voor dat dit proces efficiënter en veiliger verloopt, zonder dat partijen de controle over hun eigen data verliezen.’
Hij benadrukte dat het ontwikkelen van de infrastructuur geen lineair traject is. ‘We hebben de BDI meerdere keren opnieuw ontworpen en gebouwd. Die iteratieve aanpak maakt dat BDI aansluit bij de realiteit van de logistiek, waarin digitale innovatie voortdurend moet meebewegen met veranderende omstandigheden.’
Steven Schouten op de BDI Summit
2 Federatief datadelen en decentrale architecturen
Het federatieve karakter van BDI maakt het bijzonder. Anders dan bij centrale platforms blijven data onder controle van de eigenaar. Partijen wisselen informatie uit via afsprakenstelsels, autorisatieregisters en connectoren in bestaande systemen. Dit voorkomt vendor lock-in en maakt het eenvoudiger om sectoren te verbinden. De aanpak zorgt ook voor vertrouwen. Telers, verladers of havenbedrijven hoeven hun gegevens niet af te staan aan een derde partij, maar kunnen zelf bepalen met wie en onder welke voorwaarden ze delen.
3 Kunstmatige intelligentie als versneller
Een derde ontwikkeling is de inzet van kunstmatige intelligentie. Ai wordt niet alleen gezien als hulpmiddel om processen efficiënter te laten verlopen, maar ook als instrument om risico’s te voorspellen. Cargonaut, de luchtvracht-community van Schiphol die digitale processen voor afhandelaren en vervoerders faciliteert, experimenteert bijvoorbeeld met algoritmen die patronen in vrachtstromen analyseren en zo kunnen aangeven waar de kans op diefstal het grootst is. Cargonaut-manager Marco van Katwijk gaf tijdens de summit een actueel voorbeeld: ‘De nieuwe iPhones worden per vliegtuig ingevoerd. We weten dat dit gevoelige lading is. Ai kan helpen om vroegtijdig te herkennen waar extra beveiliging nodig is.’
Ewout Bouwman, BDI IT Architect, stelde dat ai en federatief datadelen elkaar versterken: ‘Ik zie het als twee kanten van dezelfde munt. Ai heeft data nodig om te kunnen leren en voorspellen. En BDI zorgt ervoor dat dat die data beschikbaar komen in een federatieve context, zonder dat bedrijven de controle verliezen.’ Hij schetste hoe basale vragen in de logistiek nu vaak onbeantwoord blijven omdat de data niet ontsloten zijn. ‘Waar is mijn container nu? Dat klinkt eenvoudig, maar het is niet goed georganiseerd. Als we dat basisprobleem oplossen, kan ai waarde uit data halen.’
Volgens Bouwman ligt de kracht van ai vooral in het bieden van vroegtijdige signalen. Hij noemde het voorbeeld van een retailer die afhankelijk is van meerdere leveranciers. ‘Als één levering vertraagd is, wil je weten wat dat betekent voor je contractuele verplichtingen. Moet je je klant waarschuwen, een boete betalen of is er nog ruimte in de planning? Een ai kan dit veel sneller doorrekenen dan een planner.’
Daarnaast speelt semantiek een grote rol. Data kunnen technisch beschikbaar zijn, maar de betekenis is vaak impliciet en verschilt per partij. Bouwman benadrukte dat het streven naar één uniforme standaard vaak contraproductief werkt. ‘We accepteren dat er meerdere dialecten zijn. In plaats van iedereen te dwingen dezelfde standaard te spreken, kun je ai inzetten om te vertalen. Als een systeem weet dat het object een container is, kan ai alle gerelateerde data omzetten naar een formaat dat bruikbaar is voor de ontvangende partij.’
Daarmee wordt ai een sleutel tot praktische interoperabiliteit. De strategie die in Delft werd geschetst, is om stapsgewijs te werken. Eerst moet data ontsloten worden zodat partijen waarde kunnen ervaren en vertrouwen opbouwen. Pas daarna komt ai in beeld als verrijkende laag.
'Het streven naar één uniforme standaard werkt vaak contraproductief’
4 Digitale identiteiten en governance
Naast techniek is governance cruciaal. Zonder afspraken over wie welke rol speelt, wie toegang heeft en hoe vertrouwen wordt geborgd, blijft adoptie steken. Schouten benadrukte dat federatief datadelen niet alleen een kwestie van architectuur is, maar ook van heldere regels en afspraken. Bij Secure Import op Schiphol krijgt een chauffeur pas toegang tot goederen nadat iedere partij in de keten een stukje informatie heeft toegevoegd, aldus Marco van Katwijk van Cargonaut. ‘Vijftien minuten voor aankomst wordt een qr-code vrijgegeven die slechts korte tijd geldig is.’
Ook in de haven draait het om identiteiten en autorisaties. Zo kunnen alleen geautoriseerde partijen containers ophalen. De kans op misbruik wordt sterk teruggedrongen dankzij samenwerking tussen de uitvoeringsorganisatie van de havenbedrijven van Rotterdam en Amsterdam en identity-providers. Samen ondersteunen ze de secure chain, vertelde Portbase-program manager Leopold Jonkman.
5 Security in de keten
De vijfde trend draait om security en continuïteit. Waar cybersecurity vroeger vooral intern werd geregeld, groeit nu de aandacht voor keten-weerbaarheid. ‘Ons doel is één minimale, gedeelde security-basis zodat onafhankelijke partijen in dezelfde taal werken en samen veiligheid borgen,’ zei Koen van Nistelrooij, security officer bij BDI.
Daarom hanteert het BDI-ecosysteem het NIST Cybersecurity Framework 2.0 als gemeenschappelijk referentiepunt. Dit framework is gekoppeld aan bestaande verplichtingen en certificeringen zoals NIS2 en ISO 27001, en biedt rolgebaseerde profielen die helder maken wat ‘goed genoeg’ is. Het resultaat: het bestuur krijgt duidelijke governance-ankers, operatie en it weten wat er verwacht wordt, en ketenpartners kunnen aansluiten op uniforme voorwaarden. Security verschuift zo van intern optimaliseren naar gezamenlijk optreden over de hele keten.
6 Standaardisatie en incubators
Tot slot is er de trend van standaardisatie en incubators. Innovatie kan alleen landen als de basis eenduidig is. Dat geldt voor architectuurdocumenten, juridische kaders en technische bouwstenen. De BDI Summit presenteerde daarom een incubator-aanpak: een set kant-en-klare hulpmiddelen waarmee nieuwe initiatieven sneller van start kunnen. Schouten legde uit dat het doel is om drempels te verlagen: ‘Wie nu een datadeel-initiatief wil starten, moet zelf een governance-structuur, juridische documenten en techniek optuigen. Met de incubator bieden we een springplank zodat je direct kunt beginnen.’
