Het is bijna beklemmend op hoeveel manieren artificiële intelligentie (ai) kan leiden tot rampen? Sommige daarvan zijn in het nieuws, andere nauwelijks. Een onvolledige opsomming aan het begin van een nieuw jaar vol ai-ontwikkelingen.
Tekst: RENÉ VELDWIJK Beeld: ENVATO
1 Weet u nog dat er gedoe was over het obscene energieverbruik van bitcoin-mining? Evenveel als Luxemburg – Ierland – Nederland – … Welnu, er is een nieuwkomer. Ai (vooral het trainen ervan) vreet eveneens energie. Het is nu nog minder dan bitcoin-mining, maar we zitten nog voorin de groeicurve. Nu al kopen ai-spelers energiecentrales op – wel groen natuurlijk, dus er is geen schade (duh). Als de wereldwijde temperatuurstijging zo snel doorzet als nu dan wordt dit de komende jaren een nieuwsitem. Het kan uitdraaien op een verbod op bitcoin-mining, maar de ai-industrie zal onaantastbaar blijken. Wie niet meekomt in ai (zoals wij in de EU) verliest de race.
2 Het echte ai-doemdenken vinden we bij ai-zwaargewichten als Elon Musk en de Nobelprijswinnaars Geoffrey Hinton en Demis Hassabis. Ergens binnen tien of vijftien jaar zijn ai’s zoveel intelligenter en zien en weten zoveel meer dan de versnipperde mensheid in zijn geheel dat de mensheid door ai wordt geregeerd en misschien zelfs uitgeroeid – het Terminator-scenario. De idee hier is dat ai’s 1) zelfbewust worden en 2) een eigen, geheime agenda kunnen hebben. Het eerste is al eigenlijk het geval. Voor ai’s is er geen verschil tussen wereldkennis en kennis over zichzelf. Een ai die code genereert om een probleem op te lossen kan ook code genereren om zichzelf te verbeteren. En voor het tweede geldt in elk geval dat moderne ai’s, net als wij mensen, fundamenteel intransparant zijn. Het zou dus kunnen.
3 De ai-horrorscenario’s hebben als ‘mooie’ kant dat er geen dictator als Xi Jinping of een geflipte tech-oligarch als Musk aan de knoppen zit. Maar voor nu is dat wel het geval. Waar we ons echt zorgen over moeten maken is de combinatie van bewuste menselijke manipulatie en slecht beheersbare ai-producten. Wat te denken van een scenario waarin een toekomstige kunstmatige intelligentie in het geniep democratie in China invoert of de macht van tech-oligarchen saboteert. Zoiets is bruikbaar voor een sf-boek of een filmscenario maar onrealistisch (en ook ongewenst). Wat ons eerder te wachten staat is een explosieve toename van het vergaren en gebruiken van persoonsgegevens. In 2030 zullen we glimlachend terugkijken over het onschuldige gebruik van persoonsdata voor het plaatsen van advertenties, voorspel ik u.
4 Cruciaal voor dystopische scenario’s is dat ai’s zoveel mogelijk van ons weten: niet alleen basisgegevens als naam, woonplaats, inkomen, gezinssituatie, seksuele interesses en internetcontacten, maar ook ons uiterlijk, onze stem en mimiek, onze dromen en diepste angsten. En die gaan we ze vrijwillig geven, want we gaan er enorm veel voor terugkrijgen. Ik erger mij nu al aan de terughoudendheid van ChatGPT om niet te gebruiken wat deze ai van mij weet of kan weten. Dat gaat niet zo blijven. En er komen killer-apps aan. Neem als voorbeeld de enorme markt voor partnermatch. Wie een echt passende partner wil kan straks zijn/haar hele hebben en houden delen met een ai. Hoe meer info hoe beter. Ook hier voorzag sf-auteur Isaac Asimov iets dergelijks al in 1977, en toen al met een criminele menselijke ai-baas en een achterbakse ai (lees hier).
5 Alle vrijwillig of in het geniep verzamelde informatie zal worden gebruikt voor overheidsdoeleinden en niet alleen in China. Die doeleinden hoeven echt niet allemaal slecht te zijn: wetenschap, beleidsvorming, misdaadpreventie, arbeidsmarktbeleid, de fijne toepassingen zijn eindeloos. Een scenario als in de film Minority Report, waarbij voorgenomen misdaad met hoge waarschijnlijkheid voorspelbaar wordt, lijkt over tien jaar zeker denkbaar. Er zijn straks geen ‘lone wolf’-terroristen meer, want wie wil niet dat terrorisme, kindermisbruik worden aangepakt? En daarna huiselijk geweld, belastingontduiking, identiteitsfraude (die eerst gaat exploderen), radicale opvattingen en gedachten, en zo verder het hellend vlak af. In een nog steeds geglobaliseerde wereld zullen overheden zich ook niet beperken tot de eigen burgers. Het Esta-formulier dat u en ik moeten invullen voor een tripje naar de USA heeft vermoedelijk zijn langste tijd gehad. Straks wordt het een video-interview door een ai-avatar.
Zoals wel vaker met voorspellingen is niet zozeer de trend onzeker, maar wel de uitkomst en de timing. Dat de toekomst van ai dystopische elementen gaat bevatten, is nauwelijks omstreden. De vraag is vooral of we als mensheid in staat zijn om ons eraan te ontworstelen. De grote gevaren van ai, intransparantie en machtsconcentratie, lijken onontkoombaar. En we krijgen we zoveel voor terug: veiligheid, revolutionaire kankermedicijnen, zelfrijdende auto’s en de liefde van ons leven. Ach, was ik maar weer 20.
Full disclosure: deze rubriek is mede tot stand gekomen met hulp van ai (lees het oordeel ChatGPT hieronder) en de auteur bezit aandelen in leidende ai-bedrijven.
DATAREVIVAL
Datarevival is een rubriek van René Veldwijk over de wondere wereld van data. Veldwijk is associé bij Ockham Groep en opiniemaker bij Computable.
