Bluetooth-uitvinder Jaap Haartsen krijgt oeuvreprijs van Computable
Een apetrotse Jaap Haartsen tijdens de Computable Awards 2024.
Jaap Haartsen, uitvinder van bluetooth, ontving tijdens de Computable Awards 2024 een Lifetime Achievement Award. De Nederlandse ict-vaktitel eert hem voor zijn baanbrekende bijdragen aan draadloze communicatie. Met een staande ovatie van de ruim 250 aanwezigen nam Jaap Haartsen op 27 november 2024 de prijs in ontvangst. Op het podium reflecteerde hij op zijn uitvinding, die tegenwoordig in miljarden apparaten wereldwijd wordt toegepast.
TEKST: PIM VAN DER BEEK BEELD: JEANCARLO NUNES DOS ANJOS
Jaap Haartsen is geboren in 1963 in Den Haag en toont al vroeg interesse in techniek. Hij studeert Elektrotechniek aan de Technische Universiteit Delft, waar hij zowel zijn Master (1986) als zijn PhD (1990) met onderscheiding behaald. Na zijn afstuderen begint hij in 1991 aan een carrière in de Verenigde Staten bij Ericsson-GE, waar hij werkt aan geavanceerde mobiele telefoonsystemen.
Geboorte van bluetooth
In 1993 verhuist Haartsen naar Lund in Zweden om zich op het hoofdkantoor op het gebied van mobiele telefonie van Ericsson verder te specialiseren in draadloze communicatietoepassingen voor gebruik binnenshuis. In de zomer van 1994 legt hij de basis voor wat later bluetooth zou worden. Het doel is eenvoudig maar ambitieus: een draadloze communicatieoplossing die apparaten zoals telefoons en randapparatuur kan verbinden zonder gebruik te maken van kabels.
In een interview met de National Inventors Hall of Fame beschreef Haartsen zijn pad naar de uitvinding. ‘Het begint met verbeelding, zonder grenzen’, legde hij uit. ‘Het begon met een interesse in elektronische componenten en hoe ze samenwerken. Ik had kleine bordjes waarin je transistors, diodes en weerstanden kon plaatsen, en ik maakte daaruit kleine schakelingen, puur uit nieuwsgierigheid. Het was ontzettend fascinerend om te leren hoe deze dingen werkten.’
Voortdurende ontwikkeling
Aanvankelijk was bluetooth bedoeld als een handiger alternatief voor bedrade spraakoproepen. Maar met de voortdurende ontwikkeling groeide het bereik van Bluetooth-connectiviteit van ongeveer tien meter in de eerste generatie naar 240 meter in de vijfde generatie. Deze technologie stelt mensen in staat om dagelijks gebruikte apparaten, zoals smartphones, laptops, koptelefoons, toetsenborden, draagbare luidsprekers en computermicrofoons, draadloos met elkaar te verbinden. Bluetooth heeft de manier waarop technologie wordt gebruikt om te werken, leren, communiceren en entertainment te consumeren ingrijpend veranderd, en maakt alledaagse taken vaak eenvoudiger. ‘Eerlijk gezegd had ik geen idee hoe groot bluetooth zou worden’, zei Haartsen.
In 1997 werkt Haartsen de technische specificaties uit voor de onderste lagen van het radiosysteem en introduceert hij het concept van piconets, kleine ad-hoc-netwerken die apparaten draadloos verbinden. In de videoserie Polderpioniers van techsite Tweakers legt Haartsen zelf uit hoe dat werkt (zie video). Zijn specificaties vormen in 1998 de basis voor de bluetooth-standaard. In datzelfde jaar speelde Haartsen ook een belangrijke rol bij de oprichting van de Bluetooth Special Interest Group (Bluetooth SIG), die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van bluetooth-standaarden en het licentiëren van bluetooth-technologieën en -merken. Van 1998 tot 2000 was hij voorzitter van de Bluetooth SIG-werkgroep voor luchtprotocolspecificaties, waarin hij zich richtte op de standaardisering van de bluetooth-radio-interface en werkte aan het verkrijgen van wereldwijde regelgeving voor bluetooth-technologie.
Zes miljard apparaten
Haartsen vertelt tijdens het awardgala van Computable dat pas in 2006, twaalf jaar na zijn uitvinding, de technologie een heel ecosysteem aan telefoonfabrikanten heeft gevonden en de standaard werd voor draadloze communicatie tussen telefoons en randapparatuur. In dat jaar waren er wereldwijd al zes miljard apparaten die bluetooth gebruikten. Inmiddels komen er zo’n zes miljard bluetooth-apparaten per jaar bij, aldus Haartsen. De uitvinder krijgt vaak de vraag of hij miljonair is geworden met zijn uitvinding. Maar dat is niet zo. Hij ontwikkelde bluetooth in dienst van Ericsson. De patenten staan op zijn naam als uitvinder, niet als eigenaar.
De naam ‘bluetooth’
De naam bluetooth is afkomstig van een Deense Vikingleider, Harald I van Denemarken, ook wel Harald Blauwtand genoemd. Omdat hij verbindingen maakte tussen Scandinavië en het vasteland van Europa, werd aan hem gedacht bij de naamgeving van het communicatieprotocol. Het was oorspronkelijk de werknaam van het project, maar bij gebrek aan een betere naam is het ook de definitieve naam geworden. Het logo is een samenvoeging van de initialen H en B uit het runenschrift.
Bron: Wikipedia, bluetooth.
Verdere loopbaan
Na de introductie van bluetooth bouwt Haartsen een indrukwekkende internationale carrière op. Zo werd Haartsen cto van Tonalite, een consumentenelektronicabedrijf dat draagbare draadloze producten ontwikkelde en produceerde. Tonalite werd in 2012 overgenomen door Plantronics (dat weer door HP werd overgenomen), waar Haartsen zijn werk als expert op het gebied van draadloze systemen en technologieën voortzette. Daarnaast was hij als docent verbonden aan de Universiteit Twente in Enschede, waar hij les gaf in mobiele radiosystemen.
Tegenwoordig is hij betrokken bij innovatief onderzoek en ontwikkeling van slimme oordoppen bij Dopple. Dat Drentse bedrijf, opgericht door techneuten van de voormalige ontwikkeltak van Sony Ericsson, onderzoekt en ontwerpt technologie voor draadloze toepassingen. In een Computable-interview in mei 2022 vertelt chief technology officer (cto) Haartsen uitgebreid over nieuwe toepassingen voor audio, navigatie en positiebepaling via bluetooth.
Erkenningen en prijzen
Haartsen heeft meer dan tweehonderd patenten op zijn naam staan en zijn werk is gepubliceerd in toonaangevende wetenschappelijke tijdschriften. Zo schreef in 2000 Time Digital over de pogingen om de datatransmissie van bluetooth te verhogen. In 2004 stond Haartsen op de cover van de Continental.
Voor zijn fundamentele bijdragen aan draadloze communicatie heeft hij wereldwijd erkenning ontvangen. In 2015 is hij opgenomen in de USPTO National Inventors Hall of Fame in Washington DC, gevolgd door de CTA Hall of Fame in New York in 2016. In 2022 ontving hij de Lifetime Achievement Lovie Award, en ook zijn recente oeuvreprijs van Computable, wederom een Lifetime Achievement Award, bevestigt in 2024 zijn blijvende invloed op de ict-sector met.
Inspiratie voor innovatie
Haartsen, die niet graag op de voorgrond treedt, spreekt desgevraagd met trots over de impact van zijn uitvinding, die hij en zijn vrouw ‘hun vierde kindje’ noemen. Om geïnspireerd te blijven en door te blijven gaan met innoveren, zoekt Haartsen een balans in zijn leven. ‘Ik probeer een evenwicht te vinden tussen mijn persoonlijke leven, waar ik heel weinig technologie gebruik, en mijn professionele leven, dat vol technologie zit’, legt hij uit.
Haartsen stimuleert ook creativiteit en samenwerking bij de volgende generatie uitvinders. Hij ondersteunt actief de educatieve programma’s van de National Inventors Hall of Fame, waaronder Camp Invention, waarin spel en leren worden gecombineerd om kinderen een innovatieve mindset te laten ontwikkelen door middel van praktische STEM-exploratie. ‘Spel is erg belangrijk bij uitvinden’, aldus Haartsen. ‘Spelen is onderdeel van het verbreden van je kennis, want terwijl je speelt, leer je.’ Hij moedigt jonge uitvinders aan om in hun ideeën te blijven geloven, zelfs wanneer obstakels hen ontmoedigen. Voor Haartsen is de sleutel tot succes doorzettingsvermogen en het vermogen om langetermijnvisies werkelijkheid te maken.
Trots
Met meer dan 35 jaar ervaring en een blijvende passie voor innovatie, blijft Jaap Haartsen een inspirerende figuur in de wereld van technologie en een pionier in draadloze communicatie. Het maakt hem nog steeds trots als hij in een winkelstraat loopt en mensen met draadloze oortjes ziet of als hij plotseling een bluetooth-logo ziet verschijnen, bijvoorbeeld op een winkelruit.
