ILT heeft nieuw taxitoezichtsysteem op de rit
Publiek-private samenwerking werpt vruchten af
De Raad van State heeft groen licht gegeven voor het nieuwe toezichtsysteem voor het taxivervoer. Dat kan per 1 juli van start. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), de taxibranche en betrokken ict-dienstverleners kijken terug op een geslaagde publiek-private samenwerking waarmee de opvolger van de boordcomputer is gerealiseerd.
Tekst: RIK SANDERS Beeld: ILT
Waar gaat het ook alweer om? De ILT, onderdeel van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, houdt toezicht op het taxivervoer (circa 11.000 ondernemers, 55.000 chauffeurskaarten en 35.000 voertuigen). Nu worden de gegevens, die nodig zijn voor het toezicht, nog vastgelegd in de Boordcomputer Taxi (BCT) die in elk taxivoertuig moet zijn geplaatst. Het gaat om gegevens over het voertuig, de chauffeur, taxionderneming, taxiritten en arbeids- en rusttijden, ook wel de taxitoezichtgegevens genoemd. Dit BCT-systeem werkt omslachtig, werd nooit echt een succesnummer en is bovendien aan vervanging toe.
Daarom werkte de ILT de afgelopen jaren in nauwe samenwerking met de taxibranche in Nederland aan een alternatief in het programma Realisatie Variant BCT. De toezichthouder zet in op een nieuwe systematiek die uitgaat van aanlevering van gegevens aan een centraal punt, de Centrale Database Taxivervoer (CDT). De toezichthouder stelt hiervoor de specificaties voor de gegevensuitwisseling beschikbaar. Daarbij wordt de vorm waarmee de taxitoezichtgegevens worden geregistreerd en aangeleverd, losgelaten. Taxibedrijven mogen zelf kiezen met behulp van welk commercieel product of welke dienst zij deze gegevens real time én continu naar de CDT toesturen. Dat kan op zich nog steeds een boordcomputer zijn maar (mobiele) apps liggen dan meer in de lijn der verwachting. De inspecteurs van de ILT ontvangen, controleren en ontsluiten de gegevens in de Taxi Toezichttool.
Privaat-publieke samenwerking
De ILT zocht actief de samenwerking met de taxi- en ict-sector op en nodigde dienstverleners uit om de daarvoor benodigde oplossingen te ontwikkelen en op de markt te brengen. Er werd bewust niet gekozen om een nieuw systeem aan te besteden of zelf te bouwen. De opvolger van de taxiboordcomputer moest er komen via een privaat-publieke samenwerking met een ‘level playing field’. ‘Dat gaf een andere dynamiek dan zo’n aanbestedingstraject met teleurgestelde verliezers’, stelt Arnold Leemans, programmamanager Realisatie Variant BCT (in de laatste fase van het traject). ‘En voor de ILT is het bouwen van een ict-systeem geen kernactiviteit. Daarom lieten we dat aan de markt over. Dat heeft goed uitgepakt.’
Leemans wijst ook op het nut van de twee georganiseerde praktijktoetsen. De eerste toets had vooral tot doel om vast te stellen of de bedachte oplossing daadwerkelijk geschikt is voor het beoogde doel en gebruik. De tweede toets, die eind maart is afgerond, was om vast te stellen of de oplossing en de keten inderdaad klaar zijn voor ingebruikname. ‘In die praktijktoetsen lieten we als ILT zien welke kant we op wilden en dat wat we voor ogen hadden werkte, zowel aan onze kant als die van de ict-dienstverleners. Dat verhoogde het vertrouwen bij zowel de markt als de inspecteurs.’
‘Al verwacht ik dat de meeste taxi-ondernemers een ict-dienstverlener in de arm nemen’
Ed Zwinkels, vanuit de ILT betrokken bij de ict-ontwikkeling van de CDT
Naar de lijnorganisatie
Inmiddels zijn er vijf ict-dienstverleners aangesloten, meldt Ed Zwinkels, vanuit de ILT betrokken bij de ict-ontwikkeling van de CDT. Daar zit onder andere een voormalige boordcomputerfabrikant tussen maar ook een leverancier van een planningspakket. Voor de CDT is het wel een vereiste dat een dienstverlener ISO 27001-gecertificeerd is. ‘Er zijn nog meer partijen die willen aansluiten. We praten bijvoorbeeld ook met taxibedrijven die zelf hun eigen automatisering willen regelen. Al verwacht ik dat de meeste taxi-ondernemers een ict-dienstverlener in de arm nemen.’
Leemans vertelt dat het project (totale kosten circa negen miljoen euro) formeel is afgerond en eerder dit jaar is overgedragen aan de lijnorganisatie van de ILT. Er is een ‘product owner’ benoemd en de ict-organisatie van het ILT heeft in samenwerking met Dictu, de technische hostingpartner, de centrale CDT-structuur in beheer genomen. Er blijven nog wel twee mensen van het programmateam betrokken bij de doorontwikkeling. Zo moet de Taxi Toezichttool van de ILT-inspecteurs nog wat worden gefinetuned rond de weergave van de CDT-gegevens, aldus de programmamanager.
Advies Raad van State
Het wachten is nu nog op de inwerkingtreding van de aangepaste wet- en regelgeving voor de CDT waarover de Raad van State begin april positief heeft geadviseerd. Die stond eerder gepland op 1 juli 2024, daarna op 1 januari 2025 en nu op 1 juli van dit jaar. Het project lag ook al onder tal van andere vergrootglazen. Zo is er een Data Protection Impact Assessment (DPIA) afgerond, een instrument om vooraf de privacyrisico’s van een gegevensverwerking in kaart te brengen. Ook heeft de functionaris gegevensbescherming van het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat naar de opzet gekeken, was er een toets die de effecten van handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid in kaart bracht en vond er vorig jaar een publieke internetconsultatie van het concept wet- en regelgeving plaats. Daarvan zijn de uitkomsten inmiddels gepubliceerd. Hoofdzakelijk reageerden mensen en organisaties uit de sector, zoals de branchevereniging Koninklijk Nederlands Vervoer (KNV). De reacties waren overwegend positief; vragen gingen vooral over aanpalende zaken, zoals het goedkeuren van voertuigen, het gebruik van chauffeurspassen en de betaalbaarheid.
Privacywaakhond
Het programmateam moest nog wel extra aan de bak nadat de Autoriteit Persoonsgegevens afgelopen najaar een aantal kritische kanttekeningen had geplaatst. Door in een centrale database de coördinaten van het begin- en eindpunt van elke taxirit op te slaan, stel je mensen die de taxi nemen onnodig bloot aan privacyrisico’s. Met gps-coördinaten is te achterhalen bij welke woning iemand is opgehaald, en wat de bestemming was, luidde de kritiek van AP. En met als toelichting: ‘Woon jij in een straat met weinig directe buren en gebruik jij een taxi? Dan zou iemand met toegang tot die database vrij eenvoudig kunnen achterhalen waar jij allemaal naartoe gaat. Dus ook als jij elke vrijdag de taxi pakt naar je therapeut. Of die keer dat je je laat afzetten bij een kliniek voor plastische chirurgie. Zaken waarbij je erop moet kunnen vertrouwen dat ze privé blijven.’
Zodra zo’n centrale database bestaat, is er ook het risico dat het fout gaat, meent de AP. Een datalek zit vaak in een klein hoekje. Daarbij wees de privacywaakhond ook op het fenomeen ‘function creep’: het risico dat gegevens uiteindelijk ook voor zaken gebruikt worden waar ze oorspronkelijk niet voor bedoeld zijn, bijvoorbeeld door een andere overheidsinstantie.
Dataminimalisatie
‘Ik vond het persoonlijk wat vergezocht van de AP, dat je passagiers zou kunnen volgen op eindlocaties, want we slaan hun gegevens niet op, maar we hebben de kritiek ter harte genomen. Het was al met al een interessant rapport’, zegt Zwinkels. ‘Volgens mij haalde de AP een Amerikaans voorbeeld aan, wat niet echt vergelijkbaar is met de Nederlandse situatie, maar ook dit rapport heeft ons geholpen om nog eens kritisch naar de opzet van het systeem te kijken’, vult Leemans aan. ‘Een van onze uitgangspunten is dataminimalisatie: we leggen niet meer gegevens vast dan nodig is. Uiteindelijk hebben we geconstateerd dat we de eindlocatie van een rit strikt genomen niet nodig hebben voor het toezicht. We hebben aan de startlocatie en de duur van rit genoeg. Dus besloten we die eindlocatie los te laten.’
Daarnaast breidde het team van de ILT de onderbouwing van het programma Realisatie Variant BCT uit in de nota van toelichting. Leemans: ‘Die bleek voor de AP te summier, terwijl we wel veel informatie in onze DPIA hadden staan, onder andere over gemaakte afwegingen en gewogen risico’s. Ook was het voor de AP niet duidelijk wat de bewaartermijn was. Die is twee jaar en is nu ook opgenomen in de nota. Daar kan geen misverstand meer over bestaan.’
2G-netwerk
Na het positieve advies van de Raad van State kan het nieuwe taxitoezichtsysteem vanaf 1 juli aanstaande van start. De branche zat ook niet te wachten op nieuw uitstel, al is de tijdsdruk minder groot dan aan het begin van het project. Toen speelde de uitfasering van 2G nog mee, waar sommige boordcomputers gebruik van maken, licht Zwinkels toe. ‘KPN houdt zijn 2G-netwerk echter twee jaar langer in de lucht, tot 1 december 2027. De beveiligingsbranche zou door de eerdere uitfasering ook in de knel komen; een hoop alarminstallaties werken nog met 2G-modems.’
Bovendien is er een ruime overgangsperiode. Als het systeem operationeel wordt, is er sprake van een overgangsperiode tot januari 2028. Na die datum komt het rootcertificaat (pki – public key infrastructure) van de huidige BCT-kaarten te vervallen en moet elke taxivervoerder met het nieuwe systeem werken.
‘Uiteindelijk staat iedereen te popelen om ermee aan de slag te gaan. Ik vind dat mooi‘
Arnold Leemans, programmamanager Realisatie Variant BCT
Te popelen
Programmamanager Leemans kijkt met een tevreden gevoel terug op het project. De keuze om het nieuwe taxitoezichtsysteem stapsgewijs en in samenspraak met de branche te ontwikkelen, heeft goed uitgepakt. ‘Natuurlijk bestond er in het begin wat weerstand vanuit de branche in de trant van ‘wat gaan we nu weer doen, hoe dan, kunnen jullie dat wel en wat levert het ons op?’ Maar als je de betrokken partijen vanaf het begin af aan meeneemt en in het programma betrekt, staat uiteindelijk iedereen te popelen om ermee aan de slag te gaan. Ik vind dat mooi.’
‘Wij zijn vanuit de ILT transparant geweest en hebben de interactie gezocht, informatie gedeeld, vertrouwen gecreëerd en feedback verwerkt’, vervolgt hij. ‘Nu ligt er een systeem dat de taxibranche graag wil gebruiken en waar de inspecteurs van de ILT op zitten te wachten. Hun informatiepositie wordt een stuk beter. Ze hoeven bij een taxicontrole geen data meer uit de BCT te trekken maar krijgen real time inzicht in de gegevens. De controles gaan sneller, efficiënter en completer en de taxichauffeur hoeft straks ook niet meer te wachten. Dat past ook bij de ambitie van de ILT om informatiegedreven en risicogestuurd te werken.’
Eerdere artikelen
Computable volgt het ILT-project om een nieuw taxisysteem van de grond te krijgen. Eerder publiceerde de redactie al:
– Oproep: wie bouwt mee aan taxitoezichtsysteem?
– Gezocht: alternatieven voor boordcomputer taxi
– De contouren tekenen van nieuw taxi-systeem
