Duurzaamheid is bouwsteen digitale autonomie
Digitale duurzaamheid is niet alleen een ecologische doelstelling, maar vormt ook een fundament onder Europese digitale weerbaarheid. De Fransen laten zien hoe je dat aanpakt.
Tekst: Robbert Hoeffnagel Beeld: WONDERWORKS
Digitale verantwoordelijkheid is in hoog tempo uitgegroeid tot een strategisch thema. Met groeiende datacenters, explosief cloudgebruik en energie-intensieve generatieve ai draait het niet meer om de vraag óf bedrijven hun digitale voetafdruk moeten beheersen, maar hóe ze dat moeten doen.
Het nieuwe Cigref-rapport ‘Stratégies Numérique Responsable des grandes organisations – Comment passer à l’échelle?’ laat zien hoe Frankrijk dat probeert te organiseren en waarom die aanpak relevant is voor Europa’s bredere ambities rond duurzaamheid en digitale soevereiniteit. Voor cio’s en it-managers biedt het een helder beeld van wat nodig is om verantwoord digitaal beleid echt te verankeren.
Centraal in het rapport staat de term ‘Numérique responsable’ (NR) oftewel ‘Verantwoord digitaal’: een bedrijfsbrede strategie om de negatieve milieu- en maatschappelijke impact van digitalisering te beperken en tegelijk de positieve effecten te versterken. Dit gaat verder dan Green IT. NR omvat het volledige digitale ecosysteem: de CO₂-uitstoot en het materiaalgebruik van hardware, de energieconsumptie van datacenters en cloud, de toegankelijkheid en ethiek van digitale diensten, de levensduur van apparatuur en software, en de inzet van technologie voor bredere maatschappelijke waarde.
Het rapport laat overtuigend zien dat digitale verantwoordelijkheid en digitale soevereiniteit nauw met elkaar verbonden raken. Wie inzet op transparantie, meetbaarheid, meer zuinige cloudarchitecturen, strengere keten-eisen en optimalisatie van digitale middelen, vergroot automatisch zijn strategische autonomie. Minder afhankelijkheid van niet-Europese cloudproviders, meer grip op de dataketen en betere controle over energie-intensieve technologieën zijn directe bijproducten van een volwassen NR-strategie. Daarmee positioneert digitale duurzaamheid zich niet alleen als een ecologische doelstelling, maar als een fundament onder Europese digitale weerbaarheid.
‘Ondanks de brede erkenning van het belang van NR, is de uitvoering binnen grote organisaties volgens Cigref nog sterk versnipperd’
Fragmentatie remt opschaling
Ondanks de brede erkenning van het belang van NR, is de uitvoering binnen grote organisaties volgens Cigref nog sterk versnipperd. Het rapport onderscheidt drie volwassenheidsniveaus: organisaties die NR volledig geïntegreerd hebben in hun governance, bedrijven die losse initiatieven hebben maar onvoldoende structuur en organisaties die nog aan het begin staan. Die variatie is volgens de auteurs rechtstreeks te herleiden tot drie structurele problemen:
- Ten eerste ontbreekt een uniforme manier om de digitale voetafdruk betrouwbaar te meten. Verschillende cloudproviders hanteren uiteenlopende methoden, waardoor CO₂-vergelijkingen moeilijk worden.
- Ten tweede hebben veel organisaties geen duidelijke governance voor digitale duurzaamheid. ESG-afdelingen en it werken vaak langs elkaar heen, terwijl juist gezamenlijke besluitvorming essentieel is.
- Ten derde blijft bewustwording onder medewerkers achter. Digitale duurzaamheid wordt vaak gezien als een technisch of secundair onderwerp, waardoor gedrag en prioriteiten lastig veranderen.
Voor cio’s en it-managers zal dit alles herkenbaar zijn: zonder meetbare kpi’s, een gestructureerde governance en een helder mandaat blijft NR een optelsom van losse projecten die elkaar niet versterken.
Ai daagt de duurzaamheidslogica uit
Een van de meest urgente waarschuwingen uit het rapport betreft generatieve ai. De enorme groei van ai-toepassingen zorgt voor een forse stijging van het elektriciteits- en waterverbruik in datacenters. Hyperscalers temperen inmiddels hun klimaatambities, mede door de toegenomen belasting van ai-inferentie. Cigref concludeert dat organisaties alleen grip krijgen op hun digitale impact als zij selectiever omgaan met ai. Kleinere modellen, domeinspecifieke ai, beter gedefinieerde businesscases en zicht op energieconsumptie worden noodzakelijk om ai binnen de grenzen van duurzaamheids- en soevereiniteitsdoelen te houden.
Voor Nederland, waar datacenter- en netcapaciteit onder druk staan, is dit een direct toepasbare boodschap. Zonder zuinige en strategisch gekozen ai-toepassingen loopt elke duurzaamheidsstrategie vast — en verzwakt tegelijkertijd de digitale autonomie.
‘Sommige Franse organisaties werken met een ‘budget carbone’: een CO₂-plafond per afdeling, dat net zo leidend wordt als het financiële budget’
Governance als hefboom voor schaal
Het rapport is op zijn sterkst wanneer het beschrijft hoe organisaties digitale verantwoordelijkheid structureel kunnen verankeren. De meest volwassen bedrijven koppelen NR aan hun strategische besluitvorming, rapporteren over digitale duurzaamheid in reguliere managementrapportages, verbinden CO₂-doelen aan budgetten en maken digitale verantwoordelijkheid een vast onderdeel van portfolio- en projectgovernance.
Cigref laat zien dat organisaties die digitale duurzaamheid behandelen als integraal onderdeel van it-beleid in plaats van een apart duurzaamheidsprogramma substantiële vooruitgang boeken. Zo werken sommige Franse organisaties met een ‘budget carbone’: een CO₂-plafond per afdeling, dat net zo leidend wordt als het financiële budget. Andere zetten communities op van NR-ambassadeurs binnen it en business, of integreren ecodesign-vereisten in hun ontwikkelprocessen en aanbestedingen.
Voor cio’s vormt dit een helder signaal: digitale duurzaamheid vraagt om governance, niet om goodwill. Pas wanneer CO₂-impact, levensduur, energieverbruik en de transparantie van dataketens worden meegenomen in architectuurkeuzes, projectselectie en cloudstrategie, ontstaat een duurzaam effect.
Wat Nederland en Europa hiervan kunnen leren
Hoewel het rapport Franse voorbeelden gebruikt, sluiten de inzichten prima aan bij Europese discussies rond de AI Act, de CSRD, de digitaliseringsstrategie van de EU en de roep om digitale soevereiniteit. Nederland staat bovendien voor vergelijkbare vraagstukken: de duurzaamheid van datacenters, cloudmigraties, afhankelijkheid van non-EU cloudproviders, de groei van ai en de druk op netcapaciteit.
‘Digitale duurzaamheid is geen niche, maar een strategisch onderwerp dat de Europese digitale toekomst mede bepaalt’
Het Cigref-rapport benadrukt dat digitale duurzaamheid geen niche is, maar een strategisch onderwerp dat de Europese digitale toekomst mede bepaalt. De belangrijkste boodschap voor Nederland en Europa: digitale duurzaamheid is niet alleen noodzakelijk om klimaatdoelen te halen, maar is vooral ook een bouwsteen van digitale autonomie. Door te investeren in transparante dataketens, (energie)zuinige digitale infrastructuren, en duidelijke en strakke governance, ontstaat meer grip op energie-intensieve technologieën én op de herkomst, controle en veiligheid van data.
Een volwassen digitale verantwoordelijkheid
Het rapport laat zien dat digitale duurzaamheid geen technologische maar organisatorische transformatie is. Het succes hangt af van meetbaarheid, consistent leiderschap en discipline in de uitvoering. Niet door te wachten op perfecte standaarden, maar door governance te organiseren, de keten te betrekken en consequent prioriteiten te stellen.
Voor cio’s en it-managers betekent dit vooral: maak digitale verantwoordelijkheid onderdeel van de kern van het it- en cloudbeleid. Niet als extra project, maar als strategische lens waardoor alle digitale keuzes worden gewogen.
Lessons learned voor cio’s en it-managers
- Werk met grofmazige kpi’s en verfijn later – Perfecte data bestaan niet. Begin met indicatieve CO₂- en energie-kpi’s en bouw die geleidelijk uit.
- Integreer NR in besluitvorming – Laat digitale duurzaamheid meewegen in architectuur, cloudstrategie, projectgovernance en aanbestedingen.
- Verleng de levensduur van hardware structureel – Stop automatische vervanging, stimuleer reparatie en introduceer cascading.
- Beperk ai tot strategisch relevante toepassingen – Gebruik kleinere, zuinige modellen en beoordeel energie- en materialenimpact vooraf.
- Betrek leveranciers bij de strategie – Vraag om CO₂-transparantie, materiaaldata en assessment van digitale duurzaamheid.
- Versterk bewustwording continu – Zorg voor verplichte trainingen, interne communicatie en NR-ambassadeurs in alle businessunits.
Cigref is een netwerk van grote Franse bedrijven en overheidsinstanties dat haar leden helpt om digitale technologie te ontwikkelen en te managen.
