Aardobservatie speelt een steeds grotere rol binnen modern supply chain management. Data afkomstig van satellieten helpen bij het verbeteren van het inzicht in leveringsketens en risicobeheersing. De innovatie in de monitoring versnelt, niet in de laatste plaats door Nederlandse bedrijven en instellingen die actief zijn op dit gebied. Computable sprak met Thijs Perenboom, directeur bij 52impact, en dr. Edo Loenen, business-unit-manager Environment & Sustainability bij S[&]T.
Tekst: Alfred Monterie Beeld: ESA/ELEMENTS
Aardobservatie zorgt stilletjes aan voor een revolutie in supply chain management (SCM). De hoeveelheden data die satellieten naar de aarde sturen, zijn veel groter dan bij traditionele trackingsystemen. Per pixel is een resolutie van 30 cm mogelijk. Aardobservatie is vaak ook goedkoper dan het plaatsen van sensoren over uitgestrekte gebieden. Slimme analysemethoden maken het mogelijk de enorme hoeveelheden data te doorploegen. Ook ai en machine learning dragen veel bij tot het beter analyseren van geo-data voor ketenoptimalisatie. Loenen: ‘Met de hand analyseren van al die data is veel werk. Als je de modellen goed traint, wordt alles ineens behapbaar.’
Bij de interpretatie van beelden wordt grote vooruitgang geboekt. Zo heeft het een strategische impact. Perenboom (52impact): ‘Het sturen van satellietdata naar de aarde is duur. Daarom zitten in de nieuwste generatie satellieten chips die ter plekke bijvoorbeeld wolken op foto’s wegknippen of onbruikbare opnames weggooien.’
Bedrijven als S[&]T zijn gespecialiseerd in het aanpassen van bestaande software voor het verwerken van satellietbeelden. Beeldherkenningssoftware waarmee je bijvoorbeeld honden of katten kunt onderscheiden, werkt standaard niet goed voor satellietbeelden. Loenen (S[&]T): ‘Maar we kunnen wel dezelfde technologieën gebruiken.’
Vooral de landbouw is een belangrijk toepassingsgebied van remote sensing. Daar wordt aardobservatie veel gebruikt voor het monitoren van de staat van de begroeiing ten behoeve van opbrengstprognoses. Volgens Loenen kan de hele keten die daaraan vast zit, hiervan profiteren. Dat geldt zeker als ruwe grondstoffen de basis vormen.
Regelgeving
Aardobservatie speelt ook een rol in governance. Deze techniek maakt het gemakkelijk om aan bepaalde regelgeving te voldoen. Denk aan de nieuwe Europese wet EUDR die de wereldwijde ontbossing als gevolg van het verbruik van belangrijke grondstoffen moet tegengaan. Deze regels treden eind 2026 in werking.
Bedrijven die bepaalde producten op de Europese markt willen verkopen, moeten aantonen dat die grondstoffen niet van ontboste percelen komen of bossen aantasten. Voorbeelden van afgeleide producten zijn leer, rundvlees, chocolade, koffie, soja, hout, rubber en palmolie.
Verantwoorde inkoop wordt mogelijk door bestudering van satellietfoto’s. Perenboom: ‘Zelfs het leer van riemen moet duurzaam zijn. Aardobservatie leert waar de velden met koeien liggen. Door deze opnamen van locaties te vergelijken met oudere beelden zie je of daar eerder bos was. Ook zie je waar de slachthuizen liggen. Ook bijvoorbeeld velden met mango- en sinaasappelbomen worden op hun oorsprong onderzocht.’
Ontbossing
Edo Loenen: ‘Aardobservatie helpt eveneens in de strijd tegen ontbossing. Satellietfoto’s met hun hoge resolutie geven snel een goed beeld van de toestand waarin bossen verkeren. Analyses zijn steeds beter te automatiseren. Bij de beeldherkenning is de vooruitgang groot. Deze input is geschikt voor tijdreeksanalyses. Hierdoor wordt het mogelijk om veranderingen in grote gebieden gemakkelijk in kaart te brengen.’ De Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) let erop dat de winning van grondstoffen voor levensmiddelen niet leidt tot ontbossing. Loenen: ‘Als importeur ben je verantwoordelijk voor de hele keten. En de rapportages zijn ingewikkeld gelet op de vele tussenhandelaren en halffabrikaten.’
‘Aardobservatie maakt het mogelijk vooraf inzicht te krijgen in alle risico’s die projecten met zich meebrengen’
Behalve voor het tegengaan van ontbossing wordt ‘remote sensing’ veel ingezet voor het beperken van waterstress. Monitoring is nodig van de mate waarin waterreservoirs zijn gevuld en de kwaliteit van het water. Als de vraag naar water groter is dan het aanbod ontstaat een vorm van druk op het watersysteem die zowel kwantitatief als kwalitatief kan zijn. ‘Onder meer klimaatverandering, overmatige irrigatie en landbouwgebruik en slecht waterbeheer kunnen waterstress veroorzaken,’ aldus Perenboom.
Dynamische routering
‘Actueel is de vraag in hoeverre grote datacenters die een enorme behoefte aan water hebben, problemen veroorzaken voor de boeren in de omgeving. Vooral in Spanje zijn daar klachten over. Daarom is het raadzaam de vraag naar water mee te nemen bij de planning van nieuwe datacenters. Ook de wijze van irrigatie kan verschil uitmaken. Met effectief watergebruik is soms dezelfde opbrengst te bereiken.’
Aardobservatie maakt het mogelijk vooraf inzicht te krijgen in alle risico’s die dergelijke projecten met zich meebrengen. Hetzelfde geldt voor de logistiek. Je kunt in kaart brengen welke routes over land of zee uit oogpunt van milieu de voorkeur hebben. Realtime satellietbeelden maken dynamische routering mogelijk, bijvoorbeeld bij politieke onrust of natuurrampen.
Smokkelboten
Ook voor de monitoring van scheepsbewegingen op zee en het mitigeren van risico’s is aardobservatie geschikt. Zeker als op die schepen de transponders worden uitgeschakeld, is het belangrijk ‘dark ships’ zoals smokkelboten te identificeren. En met aardobservatie is ook de drukte in havens te voorspellen. Bij rampen, slecht weer en schade aan de infrastructuur kan je met satellietbeelden bottlenecks ontdekken.
S[&]T ziet daarnaast mogelijkheden om met aardobservatie het toezicht op milieucriminaliteit te verbeteren. Dit gebeurt in samenwerking met bijvoorbeeld de Omgevingsdiensten. Belangrijk is het herkennen van bepaalde objecten in het landschap, die kunnen duiden op illegale acties. De (ai-)modellen hiervoor worden volop getraind. Verschillende provincies tonen belangstelling en vragen om voorbeelden. Een voorbeeld is het in kaart brengen van de locaties van mestsilo’s. Als die dichtbij oppervlaktewater liggen, kan sprake zijn van een hoog risico. Perenboom noemt ook de mijnbouw (open pit mining) en de veiligheid van (stuw)dammen belangrijke toepassingsgebieden.
Europa streeft ernaar minder afhankelijk te worden van Amerikaanse satellietsystemen en cloudinfrastructuur. Daarom wordt binnen Europa een verticaal geïntegreerde kolom voor aardobservatie opgebouwd. Die loopt van de satellietgegevens tot de ondersteuning van de besluitvorming. Weerbaarheid tegen klimaatveranderingen en risico’s in de supply chain staan daarbij voorop.
Onder meer TNO en de in Noordwijk gevestigde Europese ruimtevaartorganisatie ESA zijn zeer actief op dit gebied. Ook Nederlandse bedrijven zoals S[&]T en 52impact zien hun rol toenemen.
