Nederland raakt voor de modernisering van zijn defensie steeds meer afhankelijk van softwareleveranciers en andere techbedrijven, ook uit eigen land. Er moet een nieuw ecosysteem ontstaan.
Tekst: Alfred Monterie Beeld: AVALOR
Defensie staat voor grote veranderingen. De dreiging groeit en de budgetten nemen toe. De vraag naar en het aanbod van materieel en diensten verandert bovendien sterk. Zo hebben drones oorlogsvoering ingrijpend veranderd. De huidige radarsystemen zijn oorspronkelijk ingesteld op het vinden van grote objecten in de lucht. Vliegtuigen bewegen zich in een bepaalde richting. De data science in een radar hoeft alleen antwoord te geven op de vraag of er een vliegtuig aankomt en welke kant dit opgaat. Tijdens de oorlog in Oekraïne zie je aanvallen met wel honderden drones die hele andere vliegpatronen vertonen, die dan een snelle en adequate reactie vergen.
Slagveld
Zo veranderen de tactieken op het slagveld bijna dagelijks. Vroeger kwam het aan op een effectieve commandovoering. Nu is alles heel operationeel geworden, ook bij kleinere systemen. Informatie moet snel worden verwerkt. Kunstmatige intelligentie gaat daar steeds belangrijker bij worden. Het wordt een oorlog van sensoren en ai-systemen die aan wapens vertellen wat ze moeten doen. Ook in cyberspace gaat het zo. Tussen actie en reactie zit steeds minder tijd.
De groei van het defensiebudget biedt kansen voor nieuwe techbedrijven. ‘Niet alleen het ‘wat’ maar ook het ‘hoe’ maakt een dynamische ontwikkeling door’, stelt Joep Gommers, oprichter van het softwarebedrijf EclecticIQ, naar aanleiding van de nieuwe defensieplannen die minister Brekelmans van Defensie in de nota ‘Defensie Strategie voor Industrie en Innovatie’ neerlegde. We spraken Gommers samen met Maurits Korthals Altes, CEO van Avalor AI, een startup die militaire onbemande systemen verbetert door middel van geavanceerde software.
Een Deltaquad drone waar Avalor AI de software voor levert.
EclecticIQ ontwikkelt platformen waarmee actuele dreigingen vliegensvlug in kaart zijn te brengen. Dat wil zeggen: snel veranderende dreigingen voorblijven en potentiële aanvallers te slim af zijn. De focus ligt primair op cyberspace. Gommers: ‘Rusland bereidt zich voor op een hybride oorlog waarbij het stroomnet, de overheid, het financiële en economische systeem worden verstoord. De aanvallen richten zich op de digitale aansturing door computers. De Russen proberen allerlei manieren uit. Ze kijken vervolgens hoe het Westen hierop reageert. Door zaken uit te testen weten ze wat bij grote conflicten het meest effectief werkt.’
Experimenten
Startups zoals die van Korthals Altes hopen dat Defensie inzet op experimenten. De rol van Avalor ligt in het verbinden van bestaande onbemande systemen waaronder verschillende drones en de aansturing ervan. Ze moeten weerbaar zijn tegen verstoring via ‘jamming’.
Korthals Altes: ‘Vooral de vereenvoudiging van het gebruik kan deze systemen effectiever maken. Sommige civiele drones zijn niet heel gebruiksvriendelijk. Maar aan het front waar militairen meerdere taken hebben, moet de besturing simpel zijn. Als grote aantallen soldaten ermee moeten werken, dienen de trainingstijden kort te zijn. Want Defensie kampt sowieso met een tekort aan instructeurs. Los van het personeelsgebrek is opschaling bij dit soort nieuwe technologie altijd al een probleem. Avalor AI werkt met één interface waardoor systemen met elkaar zijn te verbinden en militairen de onbemande systemen snel onder de knie krijgen. Nieuwe gebruikers willen zo min mogelijk knoppen.’
‘Dronepiloten uit Oekraïne willen vaak zeer gedetailleerde informatie‘
Groot zijn ook de verschillen in informatiebehoefte. Zeer ervaren gebruikers zoals de gespecialiseerde teams in Oekraïne die dag in dag uit met drones in de weer zijn, stellen andere vragen dan bijvoorbeeld beginnende Nederlandse gebruikers. Dronepiloten uit Oekraïne willen vaak zeer gedetailleerde informatie zoals de status van de drone. Ze willen soms ook realtime kunnen tunen. Maar de drones moeten ook te besturen zijn door oud-militairen die weer in het leger zijn gekomen alsmede juristen en andere niet-technisch opgeleide militairen.
Avalor AI past simulaties toe om al deze groepen te bedienen. Een oefenterrein van Defensie is als een eigen game-omgeving nagebouwd; een digital twin waar iemand aan de hand van videobeelden leert met de drone rond te vliegen in een virtuele replica van de echte wereld.
Besturen van de drone met Avalor AI.
Innovatiecyclus
Jarenlang moest Defensie afbouwen. In die periode van weinig geld en slinkende begrotingen waren de inkoopmethodes een kwestie van routine waarbij oude relaties de boventoon voerden. Nu de budgetten (flink) omhooggaan, komen nieuwe bedrijven in beeld. Beide kanten moeten even aan elkaar wennen en leren samenwerken. Belangrijk is dat Defensie begrijpt hoe ondernemingen werken en andersom ook. Nieuwe vaardigheden, technologieën of functies moeten worden toegevoegd aan bestaande systemen en processen. Gommers: ‘Ook organisatorisch is een betere afstemming nodig zodat alles beter werkt en nieuwe uitdagingen kunnen worden opgepakt.’ Verder is het zaak snel te schakelen. De cyclus van innovatie en implementatie wordt korter. Terwijl bij marineschepen jaren zitten tussen het moment van aanschaf en oplevering, moet de software in drones permanent worden aangepast.
Volgens Gommers valt qua defensie veel van Oekraïne te leren. ‘Vergeet ook niet dat hun leger meer modern is dan dat van Nederland. Bovendien hebben ze ervaring opgedaan met het kosteneffectief inzetten van materieel, uitgaande van het aantal beschikbare raketten, drones en straaljagers. Ze kennen het spel.’
‘Oekraïne is sterk gedigitaliseerd. Elk ministerie heeft een staatssecretaris van Digitalisering’
Maurits Korthals, ceo van Avalor AI
Korthals Altes: ‘Oekraïne is sterk gedigitaliseerd. Bij elk ministerie, waaronder ook Defensie, is een staatssecretaris van Digitalisering. Vanuit een overkoepelend ministerie van Digitale Zaken vindt de coördinatie plaats tussen die staatssecretarissen. Hierdoor komen digitalisering en modernisering van de it snel op gang.’
Ecosysteem
In de nota ‘Defensie Strategie voor Industrie en Innovatie’ etaleert Nederland grote ambities. Het ministerie van Defensie kiest voor een werkwijze waarbij het gebruik van data science en ai-oplossingen voor operationele effecten centraal staat. Generatieve artificiële intelligentie en intelligent imaging zijn belangrijke focusgebieden. Ook hier geldt Oekraïne als een voorbeeldland. Het land is al ver gevorderd met het verwerken van informatie afkomstig van drones in de digitale besluitvorming voor de commandovoering.
De ambities van Defensie zijn niet alleen technologisch maar ook organisatorisch uitdagend. Jonge techbedrijven met 30 à 35 medewerkers moeten hun weg vinden in de Defensie-organisatie waar 35.000 mensen werken. Goede samenwerking betekent ook dat de juiste mensen elkaar vinden, de toegang tot de financiering in orde is en de regelgeving testen mogelijk maakt. Bovendien is export belangrijk voor schaalvergroting en lagere productiekosten.
Het zal enige tijd kosten om een goed ecosysteem van jonge Europese en Nederlandse tech- leveranciers en Defensie op te bouwen. Het kost kleinere softwareleveranciers nu nog veel moeite om bij Defensie binnen te komen. De gevestigde orde is in het voordeel. Soms is het in de grote Defensieorganisatie lastig om tussen de bomen het bos te zien. Maar de veranderingen in het leger gaan snel.
